Synodontis irsacae

Tekst en foto’s: Björn Vermeulen

Synodontis irsacae vrouw

In het tanganyikameer leven vele soorten meervallen. Synodontis-soorten met een witte tot goud-gele ondergrond en zwarte stippen zijn oververtegenwoordigd. Bekende en vaak geziene gasten in het aquarium zijn S. petricola, S. lucipinnis, S. multipunctatus/grandiops en S. sp. Polli White Zambia (PWZ). De soort in deze beschrijving zie je vrijwel nooit maar ondanks zijn zeldzame verschijning is dit misschien wel de mooiste van allemaal: we hebben het over de Synodontis irsacae. 

Deze beschrijving is gebaseerd op ervaringen met een groep van 7 exemplaren waarvan 4 vrouwen, 2 mannen en 1 met een nog onbekend geslacht. Ze zwemmen in een show-aquarium van 300x80x75cm met als mede-bewoners onder andere 8 x Astatoltilapia burtoni, 10 x Altolamprologus compressiceps, een volwassen (solo) Petrochromis sp. Red en 3 x Julidochromis marksmithi. Het zijn alleseters maar vanwege de Petrochromis sp. Red krijgen ze voornamelijk spirulina, af en toe aangevuld met krill. Net als alle andere Synodontis soorten houden ze zich graag op tussen de rotsen. Voldoende schuilplaatsen door middel van gestapelde stenen zijn dus een vereiste om ze een veilig gevoel te geven. 

Uiterlijke kenmerken

De typische “neus” van Synodontis irsacae onderscheid hem van veel andere gestippelde Synodontis soorten zoals de petricola en lucipinnis. Ook is de eerste vinstraal van de rugvin zwart en niet wit zoals bij deze laatste twee. Synodontis irsacae is daarbij een stuk forser gebouwd wanneer ze volwassen zijn. Een volwassen S. irsacae zou een maximum lengte behalen van circa 16/17cm. De grootste vrouw uit de groep van 7 exemplaren meet circa 14cm maar het lijkt erop dat deze vis nog niet is uitgegroeid. Andere mannen en vrouwen uit de groep zijn rond de 10/11cm lang. Al deze vissen zwemmen al circa 3 jaar bij elkaar en zijn inmiddels oud genoeg om te kweken. Daarover later meer. 

De S. irsacae is niet van alle meervallen uit het Tanganyikameer eenvoudig te onderscheiden. Lange tijd werden in het meer gevangen exemplaren “uitgescholden” voor Synodontis dhonti. Deze S. dhonti wordt echter 40cm terwijl de gevangen exemplaren daarbij nooit in de buurt kwamen. Daarom heeft men ze in eerste instantie nog de naam S. dwarf dhonti toebedeeld. Opvallend was ook dat de meervallen hun mooie stippenpatroon behouden bij het volwassen worden terwijl S. dhonti deze verliest. Zodoende is men erachter gekomen dat we hier te maken hebben met een totaal andere soort. 

Nog een soort die verwarring veroorzaakt is S. tanganicae. Behalve dat hij als jonge vis op S. irsacae moet lijken is er verder zeer weinig bekend over deze soort. Afbeeldingen van internet waar meervallen als S. tanganicae worden aangeduid zouden ook best weleens S. Irsacae kunnen zijn. Een goot verschil is wel dat S. tanganicae tot 50 of zelfs 60cm moeten kunnen groeien. Van de 7 exemplaren uit bovengenoemde groep was ook enige tijd onduidelijk welke soort het precies betrof. Na enige jaren de groeisnelheid te hebben aanschouwd is de conclusie dat deze vissen nooit 40, 50 of zelfs 60 centimeter kunnen bereiken tenzij ze minimaal 100 jaar oud kunnen worden. Dat laatste is zeer onwaarschijnlijk en gezien het feit dat de meervallen op 10-14 cm zijn begonnen met kweken, en daarmee enige volwassenheid laten zien, moeten we wel concluderen dat het toch de “echte” Synodontis irsacae betreft. 

Synodontis irsacae man

Kweek

Van diverse Synodontis soorten is bekend dat deze relatief eenvoudig na te kweken zijn. Andere, met name grotere soorten daarentegen, lijken tot op de dag van vandaag onmogelijk tot voortplanten aan te zetten. S. irsacae behoorde ook tot deze laatste groep maar vanaf nu kunnen we deze scharen onder de soorten die succesvol zijn nagekweekt in gevangenschap. 

Begin oktober 2020 was er duidelijke interactie tussen verschillende exemplaren van de groep Synodontis irsacae. Eén van de mannen zwom driftig achter de grootste vrouw aan. Andersom zocht de vrouw ook steeds deze man op. Waar Synodontis meervallen meestal wat schuw zijn en zich tussen de rotsen ophouden, zwemmen ze vlak voor de paring open en bloot rond. Ze gaan regelmatig met hun buiken tegen de voorruit en zwemmen tevens fanatiek tegen de stroming in. Dit gedrag vindt meestal plaats één of enkele dagen na een flinke waterverversing. Een doorzichtig “Tupperware-achtig” bakje met PVC op de bodem en een gat in het deksel doet dienst als opvangbak voor de eitjes om te voorkomen dat deze gelijk weer ten prooi vallen aan de meervallen. 

Enkele dagen na het plaatsen van het bakje was het raak. De paring zelf was onopgemerkt voorbij gegaan maar er lagen eitjes in het bakje. 

In november 2020, een maand na de eerste paring, was het weer raak. De voortekenen waren wederom gelijk. De vrouwen hebben flinke buiken vol met eitjes en ze worden een stuk actiever. Ze zwemmen flink achter elkaar aan en van enige schuwheid is weinig te merken. Ditmaal begon de paring rond 20.00uur. Toeval of niet maar dit is het tijdstip waarop de verlichting in het aquarium begint met dimmen om na 3 uur, om 23uur dus, helemaal uit te zijn. Door het gunstige tijdstip is de paring zeer goed vastgelegd op video. De typische houding, waarbij het mannetje zichzelf om de kop van het vrouwtje klemt, is goed te zien waarna de eitjes in het bakje worden rondgestrooid. De PVC buisjes deden wederom dienst als barrière tussen de meervallen en de eitjes die naar benden dwarrelden. Waar in oktober slechts een handvol eitjes werd gelegd waren het er nu honderden. De eitjes zijn veilig ondergebracht in een zogenaamde “breeder Box” welke in de bioloog van het show-aquarium is gehangen. Met behulp van een luchthevel wordt gezorgd voor een continue toevoer van vers water. Een dag later kwamen de eitjes uit en op dit moment zijn ze bezig met het opteren van hun dooierzakjes. Dat zal ongeveer een week duren waarna ze als eerst gevoerd zullen worden met rotifers en artemia uit de vriezer. Hierop groeien ze redelijk snel en na een maand zullen de grootste jongen net geen 1cm aantikken. Ze zijn dan net zo groot als hun broers en zussen nu van de eerste paring in oktober.  

Paring van Synodontis irsacae